LOCHEM - Eerste paasdag 1945, zondag 1 april, is het slecht eieren eten in Lochem. Maar liefst twaalf uur lang leveren de geallieerden een felle strijd om het historische stadje te bevrijden. De Slag op 'De Langense Enk', direct ten zuiden van Lochem is daarbij bepalend. Pas op tweede paasdag kan de bevolking de bevrijders echt onthalen. Maar zijn dat nou Britten of Canadezen?

'Alles is nog rustig, doch niemand waagt zich buiten. Zo zitten we de gehele zondag weer binnen. Af en toe staan we aan de straat om iets naders te horen. Er wordt gezegd dat de Tommies Ruurlo en Barchem gepasseerd zijn en dat ze zich in de omgeving van De Cloese bevinden.' Dat schrijft correspondent Willem Olijslag van de Lochemse Courant in zijn dagboek die eerste paasdag.

Dat die bevrijders via Lochem komen, is onvermijdelijk. De Duitsers hebben alle bruggen over het Twentekanaal opgeblazen, behalve die bij Lochem. 

De bevrijders rukken inderdaad op over twee toegangswegen aan beide kanten van de Lochemse Berg, vanuit Barchem en Zwiep. De voorhoede wordt gevormd door Engelse stoottroepen van de 43rd Wessex Division. Maar de Duitsers hebben zich net buiten Lochem goed voorbereid.

De verdedigingslinie, die loopt van kasteel De Cloese aan het riviertje de Berkel tot aan de watertoren op de Paasberg, bestaat uit éénmansgaten, loopgraven en de natuurlijke dekking van een verhoogde trambaan. En zo is het verzet van een niet eens zo grote Duitse legermacht taaier dan verwacht. 

Opmars Engelsen verloopt traag

De eerste tanksalvo's van de bevrijders richten zich op de omgeving van De Cloese, waar enkele boerderijen in brand vliegen. De Slag op De Langense Enk begint en eist direct zijn eerste slachtoffers. De opmars van de Engelsen verloopt traag en gaat letterlijk van boom tot boom.

Op een groot open veld net ten zuiden van Lochem, hebben dwangarbeiders een stelsel van loopgraven voor de Duitsers moeten aanleggen. En ook vanachter de trambaan hebben de bezetters een prima schootsveld. Pas als een tank een gericht salvo afvuurt, komen er tot verbazing van de Engelsen zo'n dertig goed verscholen Duitsers tevoorschijn. Zij worden krijgsgevangen gemaakt, maar hebben wel vijf Britse doden op hun geweten.

Canadezen

Inmiddels komt het 4th Bataljon van het Wiltshire Regiment zonder noemenswaardige tegenstand vanuit Barchem Lochem binnen. Pas iets voor Hotel Hoog Langen worden de Engelsen onder vuur genomen. De infanterie graaft zich in aan de bosrand, drie tanks gaan De Enk in om de Duitse weerstand op te ruimen (zie foto). Ze maken uiteindelijk ongeveer 100 Duitsers krijgsgevangen maar dat gaat wel ten koste van twee tanks en vier doden.

De rest van de Duitsers heeft zich teruggetrokken over het kanaal. Daarbij zijn ook de laatste bruggen, waaronder de Exelse brug gesneuveld. Laren moet nog dagen wachten op de bevrijding. 

Tekst gaat verder onder de foto.

Britse tanks op De Enk - foto: mevrouw Mens-Kroes

'Na de middag nemen de explosies nog toe, alles schudt en trilt', zo schrijft Olijslag. 'Tegen de avond als het donker wordt, horen we plotseling van zeer dichtbij kanonnen bulderen, spookachtige lichtflitsen schieten door de lucht en verlichten de huizen en straten. De huizen schudden op hun grondvesten.' Pas tegen elf uur die avond kan de Britse opmars worden voortgezet en rijden de bevrijders Lochem binnen.

Olijslag: 'We brengen de nacht door in angstig afwachten. Het schieten gaat onafgebroken door. 's Morgens omstreeks zes uur wordt het rumoerig op straat. Men zegt dat de Tommies op de Nieuwstad zijn. Honderden lopen erheen. Ik ga ook een kijkje nemen. Op het Nieuwstadsplein staat een kanon met enige Tommies. Het is er zwart van de toeschouwers. Het blijken echter geen Tommies te zijn doch Canadezen.'

En dat klopt want de Britse bevrijders worden door de legerleiding direct naar Oldenzaal gedirigeerd. Daar pas mogen ze even tot rust komen. Ze worden in Lochem afgelost door Canadese troepen, 'welke met een donderend hoera door de mensen begroet worden', zo besluit Olijslag. 'En als er even een opstopping is, worden ze door velen uit het publiek omhelst. Alles tooit zich met oranje. Ook van de toren waait het rood, wit en blauw en oranje. Bijna van alle huizen waait de Hollandse driekleur.'

Zie ook: 'We dachten dat we geen vader meer hadden', Rikie zag hem pas jaar na bevrijding weer

Meer over de bevrijding van Lochem vanavond in '75 Jaar Vrijheid, in het spoor van de bevrijders'.   

Vanaf maandag 6 april kunt u bij Omroep Gelderland het hele verhaal van de bevrijding volgen. De serie '75 jaar vrijheid: in het spoor van de bevrijders' is tot en met 30 april elke maandag, dinsdag, woensdag en donderdag (behalve Koningsdag) om 17.35 uur te zien bij Omroep Gelderland. Ieder uur herhalingen.

Kijk op gelderland.75jaarvrijheid.nl/route wanneer de uitzending over jouw woonplaats gaat.