OOSTERBEEK - Beeldhouwer Marius van Beek was een echte pacifist maar wel één die actief was in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een nachtelijke ontmoeting met Duitse soldaten die Nijmeegse Joden naar het station joegen gaf de doorslag.

'Das sind alles verdammte juden'

Van Beek vroeg een soldaat wat ze aan het doen waren en zei: "Das ist doch gar nicht gestattet" (Dat mag toch helemaal niet). De Duitser reageerde: "Also wenn das nicht gestattet ist, gehen Sie mal mit. Das sind alles verdammte Juden" (Als dat niet mag, ga jij dan ook maar mee. Dat zijn allemaal verdomde Joden). Dat moment is bepalend geweest voor Van Beeks activiteiten in de oorlog en voor zijn verdere leven als kunstenaar. Hij sloot zich via een Nijmeegse vriendenkring aan bij het verzet dat bestond uit studenten, drukkers, arbeiders en ambtenaren. De groep bood hulp aan joden en aan arbeiders die naar Duitsland moesten. Ze maakten of stalen voedselbonnen, desnoods met geweld en werkten ook met andere verzetsgroepen die niet terugdeinsden voor liquidaties. Marius moest diverse keren onderduiken om aanhouding te ontlopen en was op het eind van de oorlog onder meer actief met wapentransporten in Amsterdam.

Marius (2e rij, midden) met zijn (verzets)vrienden. Foto: St. Marius van Beek

Wapens, kunst en vertwijfeling

Zelf een wapen gebruiken was niets voor de vredelievende kunstenaar die in de oorlog ook zijn eerste beeld maakte. Veel van de verzetsmensen waar hij in Nijmegen en Amsterdam mee samenwerkte moesten hun inzet met dood bekopen en dat heeft Van Beek nooit kunnen verwerken. Toen hij na de bevrijding NSB'ers moest gaan oppakken stopte hij abrupt en wilde niets meer met het verzet te maken hebben. Hij sprak er niet meer over en weigerde ook het Verzetskruis. Toen zijn broer hem vroeg of hij opnieuw in verzet zou gaan bij een oorlog antwoordde Van Beek: 'Nooit. Ik hoop dat nooit van mijn leven meer mee te maken. Het ergste wat mij toen is overkomen is dat die oorlog mijn normale ontwikkeling heeft gefrustreerd. Wij hebben in de jaren daarna fantomen nagejaagd. En daar is niemand en zeker niet onze naasten, gelukkiger van geworden'.

Aan het werk in zijn atelier. Foto: St. Marius van Beek

Verzet als thema

Na de Tweede Wereldoorlog wordt de verzetsman journalist en volgt hij beeldhouwlessen. Later wordt hij docent beeldhouwen en maakt hij veel grote kunstwerken voor de openbare ruimte. Eén van de bekendste, 'De Vaandeldrager' of zoals het beeld officieel heet: 'Monument bij de Waalbrug ter herdenking van het verzet in Nijmegen, belichaamd door Jan van Hoof' heeft een directe link met zijn oorlogsverleden. Van Hoof was een bekend verzetsman in Nijmegen die Marius kende en hij beschouwde het beeld ook als een eerbetoon aan al zijn in het verzet omgekomen vrienden. Verzet en vrede bleven een terugkerend thema in het werk van Van Beek die zich vaak liet inspireren door engelachtige figuren. Vanaf 1959 woonde de kunstenaar in Oosterbeek waar zijn atelier nog steeds te vinden is. Zijn laatste bekende beeld is 'Vredesengel' in het park Bato's Wijk in zijn woonplaats. De engel werd onthuld in 2002, Marius van Beek overleed in september 2003. Zijn nalatenschap wordt beheerd door zijn kinderen. Stichting Marius van Beek 

Het verhaal van Van Beek is vanavond te zien bij Omroep Gelderland, 'Ons beeld van de oorlog in kunst en cultuur' vanaf 17.20 uur in '75 jaar vrijheid-op weg naar 2020' en al eerder via de sociale media van de omroep. n dezelfde uitzending ook aandacht voor het tot stand komen van de oorlogsspeelfilm 'A bridge too far'.