SAINT-LAURENT-SUR-MER - Hij deed zijn ontdekking al in 1928 maar pas kort voor D-Day kwam de massale productie op gang van wat zijn grootste ontdekking zou blijken: penicilline. Het leverde Alexander Fleming na afloop van de oorlog de Nobelprijs op. En talloze soldaten dankten en danken hun leven aan de toevallige vondst van de Schotse microbioloog die een medische revolutie veroorzaakte.
Toen de landingen in Normandië begonnen, had het Amerikaanse leger voor de invasietroepen een voorraad van bijna 2,5 miljoen doses penicilline beschikbaar. Die waren tijdens de voorbereidingen van Operatie Overlord in recordtempo door 21 ingeschakelde bedrijven geproduceerd en werden door de geneeskundige troepen op grote schaal gebruikt bij het behandelen van gewonden.
De open plek op een kweekschaaltje
Fleming ontdekte de werking van de penseelschimmel tijdens zijn onderzoek naar infecties die werden veroorzaakt door stafylokokken. Op een van de met bacteriën afgeladen kweekschaaltjes in zijn laboratorium zag hij een open plek met in het midden een penseelschimmel die een bacteriedodende stof bleek af te scheiden. Fleming noemde die stof penicilline, maar er gebeurde verder niets met de ontdekking.
Alexander Fleming - publiek domein
Pas in 1938 gingen twee wetenschappers verder met het onderzoek en isoleerden en zuiverden de werkzame stof. Die werd daarna uitgetest op dieren en later op mensen. Dat gebeurde voor het eerst in 1941 bij een patiënt die een zware bacteriële infectie had overgehouden aan het snoeien van zijn rozen. De man stierf voordat hij helemaal was genezen, maar de resultaten van de behandeling met penicilline - binnen 24 uur waren al resultaten zichtbaar - leidden tot publicaties in medische vakbladen zoals het gezaghebbende The Lancet en steeds meer artsen in Groot-Brittannië gingen penicilline voorschrijven, met verbluffende resultaten. Een nieuw wondermedicijn was geboren.
D-Day zorgt voor doorbraak
D-Day wordt de doorbraak voor penicilline, omdat militaire artsen al vroeg in de oorlog overtuigd raakten van de werkzaamheid van het nieuwe middel. De legertop liet enorme voorraden produceren en dankzij de penicilline daalde het aantal amputaties als gevolg van zware wondinfecties en sterfgevallen zienderogen. Het middel bleek een enorme uitkomst in de noodhospitalen, militaire lazaretten en ziekenhuizen waar de gewonden vaak pas na lange tijd een afdoende behandeling konden krijgen, vaak op een moment dat bacteriën en infecties al lange tijd vrij spel hadden gehad in het lichaam van de gewonde. Tijdige toediening voorkwam fatale ontstekingen, amputaties en erger. En dat werd in de media flink uitgemeten door de fabrikanten:
Advertentie voor penicilline - publiek domein
Waar de geallieerden op grote schaal profiteerden van de vinding van Fleming deden de Duitsers dat niet. Nazi-Duitsland kende penicilline hooguit binnen de muren van laboratoria, maar had niet de middelen en de mogelijkheden om penicilline op industriële schaal te produceren.
Keerpunt in de zorg voor gewonden
Het gebruik van penicilline was een keerpunt in de zorg voor oorlogsgewonden. Voor die tijd maakten wondinfecties meer slachtoffers dan de verwondingen zelf. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bedroeg het aantal sterfgevallen als gevolg van een bacteriële longinfectie nog 18 procent; tijdens de Tweede Wereldoorlog was dat percentage lager dan 1. Amerikaanse fabrikanten produceerden aan het eind van de oorlog miljarden doses penicilline per maand.
