ARNHEM - De vier jonge Arnhemmers die op de eerste dag van Operatie Market Garden zijn geboren en in 1964 het Polygoon-journaal haalden, de Market Garden-baby's, zijn opgespoord. Op hun 20e werden ze door de gemeente uitgenodigd om de eerste steen te leggen bij het nieuwe stadhuis in hun woonplaats en daar was de landelijke pers bij. Het Omroep Gelderland-platform '75 jaar vrijheid-op weg naar 2020' wilde het verhaal van de vrouw en de drie mannen achterhalen en dat is nu dus gelukt mede met hulp van het platform Gelderland Helpt.

De gemeente Arnhem organiseerde ter gelegenheid van de wederopbouw van de stad en met name de Eusebiustoren op 18 september 1964 een feestelijke dag waarbij de vier Market Garden-baby's eregasten waren. De dag begon met een bijzondere raadsvergadering die werd gevolgd door de eerste steenlegging door de vier twintigjarige Arnhemmers. Die waren daarna ook bij de opening van een woningencomplex en een school, en kregen een lunch in Musis Sacrum aangeboden. 's Middags konden ze nog genieten van 'dagvuurwerk' op de Markt en een foto-tentoonstelling over de herbouw van Arnhem in de Eusebiuskerk.

Maar wie zijn nu die vier Market Garden-baby's ? De namen waren al eerder bekend maar de mensen die erbij horen nog niet. Begin juli vroegen we u via radio en social media mee te helpen zoeken en dat heeft gewerkt. Maria (Maria Theodora Lucie) van der Lelie, Th. J. H. Wigman (Theodorus Josephus Hubertus), W.P. Daniëls (Willem Pieter), en J.A. Kroon (Johannes Andries) zijn inmiddels bekend. Hans Kroon en Wim Pieters zijn helaas overleden, maar Maria (nu Riet) en Theo hopen dus de 17e september hun 75e verjaardag te vieren. 

Geboren in het heetst van de strijd: Engelsen en Duitsers om beurten in huis

De vier baby's van 17 september 1944 waren natuurlijk heel welkom, maar werden op een wel heel hectische dag geboren. Neem Theo Wigman, zijn ouders waren een jaar eerder met hun kinderen vanuit Nijmegen naar Arnhem verhuisd vanwege werk van vader. Nijmegen zou in de loop van september vrij zijn, maar in Arnhem was het een heksenketel. De familie Wigman woonde aan de route die de Engelsen kozen richting Rijnbrug en kwam op de dag van Theo's geboorte midden in de vuurlinie. Het huis aan Onderlangs lag direct naast het Rijnpaviljoen dat door de Duitsers werd gebruikt. De woning van de familie werd dan weer door Engelsen en dan weer door Duitsers ingenomen. Rondom het huis vielen doden en reden Duitse tanks terwijl het gezin in de kelder dekking zocht. Er wordt een veldslag voor de deur uitgevochten en hun huis wordt ook vanaf de andere kant van de Rijn onder vuur genomen. (Volgende week meer over de geboortedag van Theo Wigman).

Vader haalt huisarts uit zijn onderduikplek

Ook Maria (nu Riet) van der Lelie kwam in roerige tijden ter wereld. Haar ouders woonden in de wijk Molenbeke, waar een hoogzwangere moeder Dora de Duitsers rond het huis hoorde stampen. Geen garantie voor een rustige bevalling. De huisarts werd door vader Van der Lelie persoonlijk uit zijn onderduikplek gehaald en over de puinhopen meegenomen naar hun woonhuis. De vliezen waren eerder al gebroken omdat de familie wist van de evacuatie die op komst was en moeder een bevalling langs de kant van de weg niet zag zitten. Maria werd daardoor wel een heel klein kindje, een couveuse-baby die extra aandacht nodig had. (Riet is zaterdag om 13.15 uur radiogast bij Gelderland Helpt)

Maria krijgt een cadeau van burgemeester Matser - foto Riet Nijlant

De ooms die op kraamvisite wilden komen overleefden dat niet

Hans Kroon (overleden in 2013) werd geboren in Malburgen op korte afstand van de zo belangrijke Rijnbrug. Moeder Dina Kroon lag met baby in de achterkamer van de kleine woning aan de Veronicastraat terwijl het schieten rondom de brug steeds heviger werd. Vader Lambert haalde zijn vrouw en kind naar de voorkamer en dat bleek een heel wijs besluit. Vlak daarop werd de achterkant van het huis getroffen en raakte de moeder van Dina licht gewond. Ook de kinderwagen waar Hans in had gelegen werd geraakt. Twee broers van moeder die dezelfde dag nog op kraamvisite wilden komen vanuit een ander deel van Arnhem werden gedood door Duitse kogels. Omdat het kind pas na de oorlog bij de burgerlijk stand werd aangegeven kozen de ouders voor de namen van de twee broers van moeder: Johannes en Andries.

Moeder Dina werd op een bedspiraal met baby richting Huissen gedragen. Onderweg moest steeds dekking worden gezocht vanwege beschietingen. Pas na een uur of acht konden ze bij een boer terecht en kregen moeder en kind verzorging. In Huissen overleefde de familie zware bombardementen omdat moeder erop stond dat het hele gezin (en niet alleen zij en Hans) een plek in een schuilkelder kreeg. In De Bilt kon het gezin het einde van de oorlog afwachten en na ongeveer 10 maanden keerden ze terug naar hun geliefde Veronicastraat. Hans had er een onbezorgde jeugd met de weilanden rondom als groot speelterrein. Net als zijn ouders bleef hij er tot aan zijn dood.

Hans Kroon in uniform - uitsnede foto Riet Nijlant

Market Garden en hongerwinter; Wim bleef er mee worstelen

Wim Daniëls (overleden 1992) werd om 19.00 uur geboren in de Spoorwegstraat, een zijstraat van de Hommelstraat in Arnhem. Ook daar kwam het oorlogsgeweld heel dichtbij, de vroedvrouw durfde vanwege de bommen eerst niet te komen. Moeder en kind moesten na de bevalling onder de trap van hun woning beschutting zoeken. In de buurt ontstond een heftige brand, maar toen het enigszins veilig was pakte vader Daniëls zijn fiets en bracht zijn vrouw en pasgeboren zoon naar het Diaconessen Ziekenhuis. Het verblijf en de verzorging daar was van korte duur, ook hier werd het gevaarlijk. Het ziekenhuis in Velp bood meer veiligheid, de rest van het gezin vindt dan onderdak bij mensen in Otterlo.
De hongerwinter en de oorlog-stress van zijn moeder hebben een blijvende impact op Wim gehad; hij ontwikkelde in de loop van de jaren steeds meer psychische en lichamelijke klachten waardoor het vinden en houden van een baan heel lastig bleek. Als puber verzamelde Wim Daniëls oorlogs-attributen (hij bezat o.a. handgranaten en een revolver). Die collectie werd toen hij 14 was door de politie in beslag genomen. Daarna richtte hij zijn verzamelwoede vooral op documentatie, stafkaarten en onderscheidingen.                  Wim had zelfs plannen voor een mini-museum om zo de mensen te blijven waarschuwen voor de ellende die een oorlog veroorzaakt. De Market Garden-baby overleed op 47-jarige leeftijd op hetzelfde tijdstip waarop hij geboren was.

Wim Daniëls bij de eerste steenlegging - uitsnede foto Riet Nijlant

Volg de september specials van 75 jaar vrijheid-op weg naar 2020 via TV Gelderland vanaf 17 september. Klik hier voor meer informatie.

Zie ook Waar zijn ze de Market Garden-baby's ?