LICHTENVOORDE - Vrede op aarde, warmte en geborgenheid, de wijzen uit het oosten, het staat allemaal voor Kerstmis. En het komt allemaal samen op Kerstavond 1941, als een Nederlandse SS'er van het Oostfront thuiskomt en op visite gaat bij een Joodse schoolvriend. En mede dankzij dat bezoekje overleven de drie broers Levy de oorlog.
Die Nederlandse SS'er is Bart Nijman uit Varsseveld. Hij heeft vrijwillig dienst genomen en vecht met de Duitsers mee aan het Poolse Oostfront. Maar eind 1941 raakt hij gewond en na enkele weken herstel achter de linies mag Nijman korte tijd op verlof.
Kerstavond
Als hij terug is in Varsseveld zoekt hij oude bekenden op. Op kerstavond 1941 gaat hij naar een oude schoolvriend, Jonny Levy, die met zijn ouders in Varsseveld woont. De ontmoeting tussen de SS 'er en een Joodse tiener zal er één zijn geweest met gemengde gevoelens, maar aan het eind van de avond vertelt Nijman, onder de strikte voorwaarde dat zijn naam nooit door hen mag worden genoemd, wat hij aan het Oostfront heeft gezien; joden worden na de Duitse bezetting opgepakt, weggevoerd en komen niet meer terug. Wat er met ze gebeurt weet Nijman niet precies, maar voor hem is wel duidelijk dat het niet veel goeds is. "Ga onder geen beding werken in Duitsland. Er zijn kampen waar de joden worden vermoord'", zo waarschuwt hij Jonny en zijn familie.
De Levy's zijn die eerste oorlogsjaren al op hun hoede. Ze hebben al ondergedoken gezeten uit angst voor een razzia in Varsseveld. "Maar", zo vertelt Jonny Levy, "vanaf dat moment begonnen mijn ouders te zorgen voor een eventuele onderduik; eentje voor henzelf en de andere voor hun drie zoons".
Schuilplaats
Begin april 1943 laten de Duitse autoriteiten in een Bekanntmachung weten dat alle joodse mensen uit Gelderland zich moeten melden in Kamp Vught. De familie Levy lapt het bevel aan de laars en keert terug naar datzelfde onderduikadres, een boerderij aan de Derde Broekdijk in Lichtenvoorde. Willem en Dina Geurink hebben namelijk de perfecte schuilplaats laten bouwen. Onder het laatste varkenskot is een kelder aangelegd, compleet met stromatrassen, beluchting en ontluchting, 2,5 bij 2,5 meter groot, waar de drie broers Levy, behalve Jonny ook nog Helmut en Leon, de rest van de oorlog verscholen zitten.
"Hij hield met gevaar voor eigen leven mensen verborgen. Ik heb hem later weleens gevraagd waarom hij het allemaal gedaan had. Hij antwoordde dat die taak hem van boven was opgelegd."
"Later kwamen er nog vele onderduikers bij", aldus Jonny, "Willem Geurink zat in de verzetsgroep Trouw. Hij hield met gevaar voor eigen leven mensen verborgen. Ik heb hem later weleens gevraagd waarom hij het allemaal gedaan had. Hij antwoordde dat die taak hem van boven was opgelegd."
