ZELHEM - Elden, Beuningen, Elspeet, Heerewaarden, Hulshorst, Emst, Oene, Rozendaal en Zelhem; allemaal plaatsen waar monumenten staan voor daar tijdens de oorlog neergestorte Britse Lancaster bommenwerpers. Het motorgeronk van dit werkpaard van de Britse RAF, op weg naar doelen in Duitsland, hield talloze Nederlanders uit hun slaap. 'Daar gaan ze weer'.
Veel Britse vliegers die op weg naar hun doel of op de terugweg naar de basis in Engeland werden neergehaald door de Duitse luchtverdediging kregen op de plaats waar ze crashten een graf. Weer anderen werden nooit teruggevonden, of kregen pas (veel) later hun identiteit terug. Dat geldt ook voor de toestellen zelf. Een Lancaster die in 1944 neerstortte in een weiland bij Zelhem en daar ontplofte - alle bommen waren nog aan boord - en drie jaar geleden werd opgegraven, is pas onlangs officieel geregistreerd door de Britse autoriteiten. En dat is weer belangrijk voor de nabestaanden die aanvankelijk te horen kregen dat het toestel in de Waal of de Rijn zou zijn gestort. Een bemanningslid kon het toestel verlaten en overleefde de crash. Van de overige zes bemanningsleden werd na de verwoestende klap vrijwel niets teruggevonden.
Eindelijk een plek
Dat nu officieel vaststaat dat het geborgen toestel de Lancaster ED470 is, is belangrijk voor de nabestaanden. Een graf voor een onbekende vlieger op de begraafplaats in Zelhem, waar enkele na de crash geborgen menselijke resten liggen begraven, geldt nu voor hen als een plaats van herdenking. Het wachten is op een aanpassing van de tekst op de grafsteen, die nu kan verwijzen naar de omgekomen bemanningsleden van de ED470.
Het graf in Zelhem; inmiddels een herdenkingsplek voor de nabestaanden - foto Omroep Gelderland
Bommenwerper was icoon van de RAF
De viermotorige Lancaster, gebouwd door A.V. Roe (AVRO), was met afstand de bekendste Britse bommenwerper van de Tweede Wereldoorlog. Het toestel met een 7-koppige bemanning werd in 1942 door de RAF in gebruik genomen en gold als werkpaard pur sang vanwege de actieradius en het enorme laadvermogen.
Het laadruim: brandbommen en een tonvormige 'blockbuster'; een dodelijke combinatie - publiek domein
Met enkele eenvoudige aanpassingen konden Lancasters bovendien geschikt worden gemaakt voor het vervoer van speciale bommen, zoals de stuiterbommen die in 1943 werden gebruikt bij de geruchtmakende aanval op Duitse stuwdammen (de 'Dambusters') en de reusachtige Tallboy-, Grand Slam-, Cookie- en Blockbuster bommen die het effect hadden van een behoorlijke aardbeving en waarmee in een klap hele huizenblokken in Duitse steden in puin werden gegooid. Vandaar hun bijnaam. In combinatie met een lading brandbommen zorgden de Cookies en de Blockbusters voor de beruchte vuurstormen, waar de RAF in de Tweede Wereldoorlog een patent op had.
Hamburg was een van de steden die het zwaarst werd getroffen door deze strategie: in de avond en nacht gooiden de Britten tonnen aan brandbommen op de stad: de volgende dag kwamen de Amerikanen en dan 's avonds weer de RAF:
Er zijn zo'n 7400 Lancasters gebouwd, waarvan er ruim 3200 verloren gingen.
