MOSKVA - Om drie uur in de ochtend van de 22e juni 1941 opent het Duitse leger de aanval op de Sovjet-Unie. Operatie Barbarossa is begonnen. Over een bijna 2000 kilometer lang front van de Baltische Zee tot de Zwarte Zee trekt een invasiemacht van zo'n 3,7 miljoen soldaten over de grens, Duitse maar ook Finse, Hongaarse, Italiaanse, Roemeense en Slowaakse soldaten die worden voorafgegaan door vier pantserlegers. Die stalen vuist moet met een snelle doorstoot de Sovjetlegers omsingelen en vernietigen. In het noorden richten de Duitsers zich op de wapenindustrie bij Leningrad, in het zuiden bij Charkov.
De aanval kwam als een verrassing. Weliswaar had Stalin er geen absoluut vertrouwen in dat Htiler het in 1939 gesloten niet-aanvalsverdrag zou respecteren, maar als het al tot een Duitse aanval zou komen, verwachtte hij die niet eerder dan in 1942. Waarschuwingen over de Duitse troepenopbouw langs de grens sloeg hij in de wind. Hitler op zijn beurt verwachtte een verzwakt leger aan te treffen na de grote zuiveringen die Stalin vanaf het midden van de jaren '30 had laten uitvoeren, onder meer in het officierenkorps.
(Kaarten Wikipedia)
Doel van de aanval was de verovering van het Europese deel van de Sovjet-Unie, zoals te zien op de linker kaart. Het gebied dat moest worden veroverd liep ten westen van de zogeheten AA-lijn, van Archangelsk in het noorden (rood onderstreept) tot Astrachan (rode rondje rechts beneden). Op die manier kreeg Duitsland de beschikking over nog meer 'Lebensraum', grote industriegebieden, de graanproductie uit de Oekraïne en de olievelden in de Kaukasus. Alles ten oosten van de lijn werd als oninteressant gezien. Als Stalins leger eenmaal was verslagen en het Communisme was vernietigd, viel er verder een gevaar meer te duchten, zo was de gedachte.
Partizanen
En aanvankelijk ging het Hitler voor de wind. Zijn tanklegers trokken in sneltreinvaart diep het binnenland in en de krijgsgevangenen stroomden met honderdduizenden richting de gevangenenkampen. Aan de andere kant merkten de Duitsers dat snelheid niet alles is: de troepen hadden moeite de snelle tankspitsen bij te houden, de afstanden voor de bevoorrading werden steeds langer en de konvooien met voorraden werden steeds vaker aangevallen door partizanen en soldaten die tijdens de snelle Duitse opmars hun toevlucht hadden gezocht in de dichte Russische bossen. De Duitsers reageerden met harde wraakacties: 'Partizanen' werden zonder pardon geëxecuteerd en hun dorpen platgebrand.
Balans slaat door
Op de rechtse kaart is te zien dat het tempo van de opmars langzaam terugloopt; gevolg van de bevoorradingsproblemen en - uiteindelijk - het invallen van de herfst. Bovendien hadden de Russen in ijltempo hun wapenindustrie naar het oosten verplaatst, waardoor het verlies van de productiefaciliteiten rond Leningrad en Charkov niet werd gevoeld.
Russische krijgsgevangenen worden afgevoerd - publiek domein
Sterker: de enorme verliezen van kort na de Duitse invasie stelden niets voor tegenover de macht aan troepen en materieel die de Sovjets achter de hand hadden, waardoor ze onophoudelijk nieuwe reserves naar het front konden sturen. Het Rode Leger had op dat moment nog zo'n 14 miljoen man in reserve. En wat de gevreesde Duitse tanks betreft: tegenover zo'n 3600 Duitse tanks stonden zo'n 25.000 Russische waarvan veel T34's: snelle en goed gepantserde tanks die wel raad wisten met de Duitse Panzers.
De winter valt in
De wens van de Duitse legerleiding om eerst in het zuiden bij Kiev de Russische tegenstand te breken alvorens verder op te rukken naar Moskou betekende dat die stad uiteindelijk nooit zou worden bereikt. Door alle vertraging en de inval van de herfst liep de Duitse opmars vast in de Russische modder. Bovendien was er grote behoefte aan nieuwe aanvoer. Toen in november door de intredende vorst de modderige wegen weer berijdbaar werden. hadden de Sovjets inmiddels zo veel verse troepen en materiaal kunnen aanvoeren dat een doorbraak er voor de Duitsers niet meer inzat. En toen daarna de beruchte Russische winter inviel keerde het tij. De Duitsers werden in het defensief gedrongen. Veel meer indruk konden ze ook niet maken, want door alle haast in de voorbereiding ontbrak het aan het front uiteindelijk aan één belangrijke zaak voor de frontsoldaat: een goede winteruitrusting.
