EDERTAL - De film werd een bioscoophit, de titelmuziek van de film een klassieker en de aanval waarop de film was gebaseerd een groot succes voor de mannen van het 617 squadron van de RAF: het vernietigen van twee belangrijke stuwdammen in het Ruhrgebied door de Dambusters op 17 mei 1943. Waargebeurd.
Menig vader en zoon zat in de jaren '50 in een toen nog rokerige bioscoopzaal te kijken naar The Dambusters. Een oorlogsfilm die het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal vertelde van een RAF-squadron onder leiding van Guy Gibson dat de opdracht had gekregen om een bomaanval uit te voeren op een aantal stuwdammen in het Duitse Ruhrgebied. De waterkrachtcentrales in de dammen leverden stroom en koelwater aan de wapenfabrieken in het gebied en de Britse legerleiding had het plan opgevat om nu eens niet de fabrieken aan te vallen (de Duitsers herstelden na een aanval de productie vaak razendsnel), maar om ze uit te schakelen door de dammen te vernielen.
Stuiterbommen en vloedgolven
Dat zou bovendien in het laaggelegen gebied een verwoestende vloedgolf veroorzaken die nog veel meer schade zou aanrichten. Maar hoe kregen de bommenwerpers dat voor elkaar? De dammen en het gebied eromheen stonden vol afweergeschut en je moest een knappe jongen zijn om vanuit grote hoogte met een conventionele bom zo'n smalle dam te raken. De oplossing kwam van ingenieur Barnes Wallis: de stuiterbom.
Links: Wallis' stuiterbom in het Luchtvaartmuseum Duxford, rechts de filmposter - publiek domein
Wallis kwam met het idee een bom te ontwikkelen die over het water stuiterend op de dam af zou gaan en tegen de wand zou ontploffen. Een militaire variant van het bekende 'steentje keilen': een kinderspelletje om een platte steen onder een bepaalde hoek op een wateroppervlak te gooien, waarna de steen verder over het water 'springt'. Met dat 'springen' zou de bom over netten heen springen die de Duitsers ter verdediging voor de dammen in het water hadden opgehangen. Eenmaal in contact met de dam zou de bom een eind onder water zakken en als een drukmijn ontploffen en zo de dam moeten doen scheuren. Tot zover de theorie.
Theaterverlichting brengt oplossing
Wallis begon te experimenteren met een biljartbal die hij met een sterk elastiek over een baan met water schoot. Toen die proef slaagde en het idee van een stuiterende bom dus haalbaar bleek, kwam hij met een tonvormige bom op de proppen die door een omgebouwde Lancaster bommenwerper moest worden afgeworpen. Een speciaal mechanisme moest de bom aan het draaien brengen waarna de rotatie de bom over het wateroppervlak zou laten springen; net als met steentje keilen. Proef na proef mislukte, omdat het een hele klus was om de goede afwerphoogte te vinden. Want te hoog of te laag afgeworpen, zo bleek in tests, betekende dat de bom alle kanten op stuiterde of direct kopje onder ging. En hoe moest de bommenwerper de juiste hoogte vasthouden?
De Möhnedamm na de aanval - publiek domein wikipedia
Wallis zag letterlijk het licht tijdens een theatervoorstelling toen een op het podium gerichte volgspot hem op het idee bracht de Lancasters aan de onderkant te voorzien van twee zoeklichten; onder elke vleugel één. Afgesteld onder een bepaalde hoek zouden de bundels bij het bereiken van de goede hoogte elkaar overlappen en wist de piloot dat hij goed zat. Daarna was het: laag over het water vliegend (op iets meer dan 18 meter hoogte) op je doel af, bom los en dan maar wachten op de klap.
De dammen breken
In de nacht van 16 op 17 mei vertrokken 19 Lancasters met even zoveel bommen naar het doelgebied. De belangrijkste doelen waren de Möhnedamm in de Ruhr, de nabijgelegen Ederdamm in het Mittellandkanal en de Sorpedamm. Gibson vloog de eerste aanval, maar in het felle Duitse afweervuur miste zijn bom. Pas na een aantal bommen begaf de Möhnedamm het uiteindelijk na drie voltreffers. Ook de Ederdamm klapte na drie inslagen in elkaar. De Sorpedamm bleef staan. Gibson, inmiddels zonder bom, vloog met alle aanvallen mee om het Duitse vuur af te leiden.
Oefenen voor de aanval: een Lancaster dropt een stuiterbom, rechts en boven: overstroomd gebied na de aanval op de Ederdamm - publiek domein
Het vernielen van de twee hoofddoelen leidde op de grond tot twee enorme vloedgolven van in totaal 330 miljoen liter water die alles wat op hun pad kwam meesleurden. Energiecentrales. fabrieken en huizen, vee, telefoonpalen, wegen en bruggen en een vliegveld werden weggevaagd. Kolenmijnen liepen onder en de wapenfabrieken kwamen zonder koelwater en stroom te zitten. De productie viel stil.
Enorme schade en talloze doden
In totaal kwamen in de watermassa zo'n 1300 mensen om, veel van hen krijgsgevangenen en dwangarbeiders uit onder meer Rusland en Nederland. Aan Britse kant was de tol ook hoog. 8 Lancasters gingen verloren en van de 133 vliegers die aan de aanval begonnen, kwamen er 53 niet terug. De meesten van hen liggen begraven op het Reichswald War Cemetery, net over de grens bij Nijmegen.
Het squadron van Gibson, die voor de zijn inzet en leiderschap werd onderscheiden met het Victoria Cross, kreeg de Geuzennaam Dam Busters.
Nasleep
Tijdens de opnamen van de speelfilm, begin jaren '50 - publiek domein
Ondanks de aangerichte verwoesting hadden de Duitsers de productie binnen een aantal maanden weer op het oude niveau, maar de schade in het Roerdal was groot en de morele klap die was uitgedeeld, dreunde nog lang na. Het effect van de aanval op het Britse moreel was groot. Stuiterende bommen op het water? Ga er maar aan staan. De Dambusters werden nationale helden en hun huzarenstukje werd wereldnieuws.
En in 1955 haalt een reünie van de Dambusters ter gelegenheid van het uitkomen van de film de Britse bioscoopjournaals:
