MEGCHELEN - In de ochtend van 28 maart 1945 bereiken Britse troepen vanuit het Duitse Rees het Achterhoekse dorpje Megchelen. Megchelen wordt na enkele uren van felle gevechten ingenomen door de Britten en geldt daarmee als het eerste bevrijde dorp van boven de grote rivieren.

Aan de inname van het dorp gaan enkele dagen van inleidende beschietingen vooraf. Daarna, in de ochtend van de 28e maart, zwijgen de kanonnen en dringen de eerste Britse stoottroepen het dorp binnen, gevolgd door tanks die ieder huis van waaruit wordt geschoten onder vuur nemen. Een vlammenwerpertank zet een aantal huizen met Duitsers in brand. De gevechten eindigen in de nacht van de 28e en in de ochtend van de 29e maart worden de inwoners, schuilend in de kelders van hun huizen, wakker in een bevrijd dorp. Of wat daar van over is: 52 huizen zijn totaal verwoest en bijna evenveel zijn zwaar beschadigd. Slechts vier huizen zijn de dans ontsprongen. 

De Canadezen komen

Op de website dwangarbeiders Apeldoorn schrijft Louis Venhorst, die de bevrijding meemaakte: 'De (Britse) soldaten zijn tot zaterdag 31 maart gebleven en daarna vertrokken in de richting van Landfort en de Krupop. De volgende dag kregen we Canadezen bij ons op de deel, die er een veldkeuken inrichtten. Toen hadden we eten genoeg. We kregen wittebrood, rollade enz. Van de Engelsen hebben we niets gehad. (...) Op zaterdag 31 maart zette zich het leger weer in beweging. De Engelsen trokken naar de kant van Anholt en de Canadezen naar de kant van Gendringen en Netterden. Dat was een mooi gezicht.'

De rust keert weer

Terwijl de Canadezen noordwaarts trekken komen van de andere kant de Duitse krijgsgevangenen door het dorp. 'Op tweede paasdag kwam er een hele colonne tanks van de grens achter Krul over de Nieuweweg (...) en gingen op weg richting Gendringen. Het waren er wel 35 stuks, allemaal Sherman tanks van 40 ton. Op de voorkant van een tank was een rol prikkeldraad bevestigd met daarin een grote foto van Hitler. Na die dagen werd het rustig in Megchelen en kon met het opruimen worden begonnen.'

Illegale opvang dwangarbeiders

Megchelen kan niet alleen prat gaan op het feit dat daar de bevrijding van Oost-Nederland is begonnen. Megchelen heeft ook een grote rol gespeeld in de opvang van Nederlandse dwangarbeiders uit het net over de grens gelegen kamp Rees. Een berucht kamp waar veel dwangarbeiders uit Apeldoorn zaten en waar de leefomstandigheden mensonterend waren.

Noodhospitaal

In december 1944 werden in Megchelen de eerste Nederlandse dwangarbeiders opgevangen die uit Rees waren gevlucht. De komst van de vluchtelingen leidde tot een spontaan door de bevolking opgezette reddingsactie. Jonge Megchelenaren die het gebied als hun broekzak kenden, wisten in februari 1945 enkele honderden dwangarbeiders naar hun dorp te krijgen. De ernstig verzwakte mannen werden in de dorpsschool opgevangen die was ingericht als een illegaal noodhospitaal, dat onder leiding stond van de toen 33-jarige Mies Neuhaus. Samen met haar dorpsgenoten ving zij in totaal zo'n 1700 dwangarbeiders op. Mannen die, in de herinnering van een door Louis Venhorst geciteerde oud-kampbewoner 'dusdanig in hun kleding waren vervuild, dat zelfs een blinde met een verkouden neus op de loop zou gaan'.

Herinnering aan het noodhospitaal, rechts Mies Neuhaus - foto dwangarbeiders Apeldoorn

Mies Neuhaus stierf enkele jaren na de bevrijding in een Arnhems ziekenhuis. 'Officieel aan leukemie, maar algemeen wordt aangenomen dat ze een besmetting opliep door haar intensieve contact met doodzieke dwangarbeiders', aldus Venhorst. 

In Megchelen herinnert een bronzen beeld aan de opvang van de gevluchte dwangarbeiders. Mies Neuhaus wordt met een grafmonument met bronzen gedenkplaat geëerd voor haar inzet. 

Ieder jaar wordt in maart een herdenkingstocht gehouden van Rees naar Megchelen. 

Meer over kamp Rees op 75 jaar vrijheid, op weg naar 2020

Headerfoto kerk met tank - publiek domein