STENDAL - Het is een van de bekendste en meest dramatische foto's van de luchtoorlog boven Duitsland. Die van een Amerikaanse B17 Flying Fortress die na een voltreffer van de Duitse flak in een klap de linkervleugel kwijt is en neerstort. Het toestel was een van de 4145 zware bommenwerpers van de Amerikaanse 8th Air Force die niet meer terugkwamen van een missie.
De foto is gemaakt op 8 april 1945 boven Stendal ten westen van Berlijn. Het toestel is de Wee Willie, op dat moment bezig aan haar 129e missie. Alleen de piloot slaagt er in het toestel te verlaten, de overige 8 bemanningsleden komen om. De Wee Willie zou de een na laatste B17 zijn die verloren ging, voor de Duitse capitulatie.
B17's met escortejagers op weg naar Berlijn - foto publiek domein
Die bombardementen op Duitsland, en op voor de Duitsers strategische installaties zoals de olievelden van Ploiesti in Roemenië werden uitgevoerd door de Amerikaanse 8e Luchtmacht, de Mighty Eight. Het luchtmacht-onderdeel werd begin 1944 opgericht in het kader van een grote reorganisatie van de Amerikaanse luchtstrijdkrachten in Europa. De Mighty Eight werd uitgerust met zware bommenwerpers zoals de B17 Flying Fortress. en de B24 Liberator. De 9th Air Force, bestaande uit jachtvlieguigen voor de lange afstand zoals de P51 Mustang en de P47 Thunderbolt. escorteerde de bommenwerpers op weg naar hun doelen. Geen overbodige luxe, omdat de Amerikanen overdag hun aanvallen vlogen. De Britse RAF nam in de avond en nacht het stokje over. De Amerikanen alleen al vlogen 10.631 missies.
1000 toestellen
De Mighty 8, onder commandant Jimmy Doolittle, koos haar doelen zorgvuldig uit. Voor sommige raids werden tot wel 1000 toestellen de lucht in gebracht, bijvoorbeeld voor aanvallen op Berlijn, op vliegtuigfabrieken, en fabrieken die een essentieel onderdeel produceerden voor de Duitse militaire machine: kogellagers. Want wat niet kan draaien kan niet rijden en vliegen. En dus zorgden de bommenwerpers vrijwel dagelijks voor een beeld dat veel Nederlanders associëren met de Tweede Wereldoorlog: de bekende condensstrepen aan de hemel, dag in dag uit....
Schweinfurt 1943: 'je kon lopen over de flak' - publiek domein
Maar die overmacht in de lucht werd door de Duitsers opgewacht met jagers en sterke luchtafweer. Vitale industrie werd beschermd door een grote hoeveelheid zware luchtafweer, de zogeheten Flak, De flakgranaten ontploften tussen de toestellen en slingerden scherven alle kanten op. Talrijk zijn de foto's van bombardementen waar de toestellen door een zee van zwarte wolkjes vliegen, allemaal ontploffende granaten. Een afweervuur zo dicht dat 'je over de wolkjes kon lopen' aldus een Amerikaanse vlieger.
Gevlogen werd op een hoogte van zo'n 20.000 voet of nog hoger, zo'n kilometer of 6, 7, bij temperaturen rond de 25 graden onder nul.
En die Duitse jagers en flak eisten hun tol. Een gevreesd doel was bijvoorbeeld de kogellagerfabriek in Schweinfurt. Een beruchte raid op Schweinfurt was die van 17 augustus 1943. Van de 376 ingezette toestellen gingen er 168 verloren. De tweede raid op Schweinfurt eiste een nog zwaarder tol: van de 291 B-17´s kwamen er maar 33 onbeschadigd terug. 59 toestellen werden neergehaald. bij noodlandingen in Engeland gingen nog eens 12 verloren. De verliezen van deze 'black thursday' waren enorm: 650 van de 2900 bemanningsleden keerden niet terug. Een aantal raakte krijgsgevangen, De teruggekeerde toestellen brachten 5 doden en 43 ernstig gewonden mee terug. 594 bemanningsleden werden opgegeven als missing in action.
Links de ondergang van een B17, rechts 'heelhuids' terug in Engeland - foto's publiek domein
En er waren meer 'Schweinfurts'. Als na de oorlog de balans wordt opgemaakt, telt de Mighty eight 4145 verloren toestellen. De verliezen worden geraamd op 47.000 man, van wie ruim 26.000 doden. Dramatisch detail: de gemiddelde leeftijd van de bemanningen lag rond de 20 jaar.
Toch hadden de bemanningen ook geluk: de B17 bijvoorbeeld was een taai toestel, en dankzij die stevigheid slaagden veel piloten erin hun aangeschoten en vaak zwaar beschadigde toestellen, vol met gewonden, terug naar de thuisbasis te vliegen.
B17 terug in Engeland, met een compleet weggeschoten neus - publiek domein
De 8e en 9e luchtmacht samen verloren 54.997 man, van wie er zo'n 37.000 omkwamen. Van de Britse RAF is na de oorlog berekend dat van de 120.000 mannen die dienst deden er 55.573 werden gedood, onder wie ruim 10.000 Canadezen.
Een bekend symbool van de luchtoorlog boven Duitsland is de Memphis Belle. Een B17 die het onderwerp werd van tal van verhalen en films. Het toestel was het eerste waarvan de bemanning 25 missies volbracht, waarna hun Tour of Duty erop zat en ze naar huis konden. Een 'Tour of Duty' voor een Amerikaanse bommenwerper crew in de Tweede Wereldoorlog was 25 missies. Maar weinig bemanningen haalden de 25.
Nose art: hoe de vaak jonge bemanningen 'hun' toestel een gezicht gaven - publiek domein
Beroemd is de in 1944 gedraaide documentaire film The Memphis Belle, the story of a Flying Fortress van de latere Hollywood regisseur William Wyler (Roman Holiday, Ben Hur).
Poster van de film. Wyler toonde alles, ook de terugkeer van de gesneuvelde bemanningsleden - publiek domein / screenshot YouTube)
Wyler en zijn team volgden de voorbereidingen van een missie naar Duitsland en vlogen mee. Dat leverde een indrukwekkende documentaire op.
