AALTEN - Het was 75 jaar geleden wereldnieuws: de razzia op twee kerken in Aalten. Op zondag 30 januari 1944 verstopten in de Westerkerk 42 mannen zich op zolder, maar ze werden ontdekt door de Duitsers. Ook uit de Christelijk Gereformeerde kerk werden 6 mannen meegenomen door militairen. Vandaag is de razzia op Aalten herdacht met meer dan 200 nabestaanden.
Het is de eerste keer dat Anja Tolkamp met de steile ladder naar de zolder van de Westerkerk is geklommen. 'Een heel apart gevoel', noemt ze het. 'Het is onvoorstelbaar dat hier 42 mannen zich 75 jaar geleden hebben verstopt, die angst die ze hadden.'
Bekijk de reportage (tekst gaat verder onder de video):
Anja's vader Jan Tolkamp was één van de 42 mannen die die bewuste zondag in de kerk zaten. Het was druk, want een bekende dominee kwam preken. Juist die dag kwamen de Duisters de kerk binnen op zoek naar jonge mannen die de 'Arbeitseinsatz' ontdoken. Dat was niet eerder gebeurd. Mensen dachten dat ze in de kerk wel veilig waren.
Grote gevolgen
De mannen hielden zich schuil op de donkere zolder, maar het plafond was dun en één van de mannen zakte er doorheen. De 48 mannen die in totaal werden opgepakt, werden eerst naar de koepel in Arnhem gebracht en daarna naar het Polizei Durchgangslager in Amersfoort.
Na een verblijf dat uiteen liep van enkele weken tot een aantal maanden zijn de meesten tewerkgesteld bij boeren net over de Duitse grens of in de fabrieken in het Ruhr-gebied. Na verloop van tijd doken de meesten opnieuw onder. Er waren ook slachtoffers die in concentratiekampen terecht kwamen en veel ontberingen moesten doorstaan. Een aantal mannen overleefde deze razzia uiteindelijk niet.
Jan Tolkamp kwam ook in een concentratiekamp terecht, maar overleefde de oorlog wel. Zijn familie wist al die tijd niet, dat hij nog in leven was. Anja groeide op in Aalten en wist als kind al wat haar vader had meegemaakt. Al zijn verhalen zijn opgeschreven. 'Maar hij wilde ook niet met iedereen over de oorlog praten. 'Hij keek liever niet terug, maar vooruit.'
Mensen in de Berkenhovestraat kijken naar de razzia (foto Collectie Leo v.d. Linde)
Tentoonstelling
Het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten is enkele jaren geleden gestart met een onderzoek om de 48 namen van de slachtoffers te achterhalen. Van 42 slachtoffers zijn inmiddels gegevens bekend geworden. Vijf namen zijn nog onbevestigd. Daarnaast leverde het onderzoek bijzondere persoonlijke verhalen op van mensen die de razzia van dichtbij meemaakten.
Het Nationaal Onderduikmuseum opent in september een expositie over de razzia.
Lees hier meer over de razzia in Aalten.
Door: Lonneke Gerritsen
